Coronavirussen zijn niet nieuw; deze zijn zo oud als wat dan ook in de wereld en het is bekend dat ze eeuwenlang verkoudheid bij mensen veroorzaken. De nieuwste variant, de 'SARS-CoV-2', is momenteel echter in het nieuws vanwege het veroorzaken van Covid-19 pandemie is nieuw.
Vaak is verkoudheid (veroorzaakt door coronavirus en andere virussen zoals rhinovirussen) wordt verward met griep.
Griep en verkoudheid, hoewel beide vergelijkbare symptomen vertonen, zijn verschillend in de zin dat ze door verschillende oorzaken worden veroorzaakt virussen allemaal samen.
Griep of griep virussen hebben een gesegmenteerd genoom dat antigene verschuiving veroorzaakt die optreedt als gevolg van recombinatie tussen virussen van hetzelfde geslacht, waardoor de aard van de eiwitten op het virale oppervlak verandert die verantwoordelijk zijn voor het genereren van een immuunrespons. Dit wordt verder gecompliceerd door een fenomeen dat antigene drift wordt genoemd en dat het gevolg is van virus het accumuleren van mutaties (verandering in zijn DNA structuur) gedurende een tijdsperiode die veranderingen in de aard van oppervlakte-eiwitten veroorzaakt. Dit alles maakt het moeilijk om daartegen een vaccin te ontwikkelen dat voor lange tijd bescherming zou kunnen bieden. De laatste pandemie van de Spaanse griep van 1918, waarbij miljoenen mensen om het leven kwamen, werd veroorzaakt door griep of influenza virus. Dit is anders dan bij de coronavirussen.
Coronavirussen, die verantwoordelijk zijn voor het veroorzaken van verkoudheid, bezitten daarentegen geen gesegmenteerd genoom en er is dus geen antigene verschuiving. Ze waren minimaal virulent en leidden af en toe tot de dood van de getroffen mensen. De virulentie van coronavirussen is normaal gesproken beperkt tot alleen verkoudheidssymptomen en heeft zelden iemand ernstig ziek gemaakt. Er waren echter enkele virulente vormen van coronavirussen in het recente verleden, namelijk SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome), dat in 2002-03 in Zuid-China verscheen en 8096 gevallen veroorzaakte, resulterend in 774 sterfgevallen in 26 landen, en MERS (Middle East Respiratory Syndrome), dat negen jaar later in 9 verscheen in Saoedi-Arabië en veroorzaakte 2012 gevallen, resulterend in 2494 sterfgevallen in 858 landen1. Dit bleef echter endemisch en verdween relatief snel (binnen 4-6 maanden), mogelijk vanwege de minder virulente aard ervan en/of door het volgen van de juiste epidemiologische procedures voor inperking. Daarom werd er destijds geen noodzaak gevoeld om zwaar te investeren en een vaccin tegen dergelijke ziekten te ontwikkelen coronavirus.
De nieuwste variant of coronavirus, de roman coronavirus (SARS-CoV-2) lijkt verband te houden met SARS en MERS2 die zeer besmettelijk en virulent is voor mensen. Het werd voor het eerst geïdentificeerd in Wuhan, China, maar werd al snel een epidemie en verspreidde zich over de hele wereld in de vorm van een pandemie. Was deze snelle verspreiding over geselecteerde regio’s uitsluitend te wijten aan de hoge virulentie en besmettelijkheid veroorzaakt door veranderingen in de genetische samenstelling van de virus of mogelijk als gevolg van een gebrek aan tijdige epidemiologische interventie door rapportage aan de betrokken nationale/transnationale autoriteiten, waardoor tijdige inperkingsmaatregelen werden verhinderd, waardoor tot nu toe ongeveer een miljoen doden zijn gevallen en de wereldeconomie tot stilstand is gekomen.
Dit is de eerste keer in de menselijke geschiedenis dat het bestaande bestaat coronavirus naar verluidt veranderingen in zijn genoom heeft ondergaan waardoor het een zeer virulente variant is geworden, die verantwoordelijk is voor de huidige pandemie.
Maar wat kan zo'n drastische antigene drift hebben veroorzaakt die de SARS-CoV-2 zo virulent en infectieus maakt?
Er doen verschillende theorieën de ronde in de wetenschappelijke gemeenschap die wijzen op de oorsprong van SARS-CoV-23,4. Voorstanders van de door de mens veroorzaakte oorsprong van de virus geloven dat de genoomveranderingen die we zien bij SARS-CoV-2 extreem veel tijd nodig hebben om zich op natuurlijke wijze te ontwikkelen, terwijl andere studies beweren dat deze van natuurlijke oorsprong kunnen zijn5 want als mensen de zouden creëren virus Waarom zouden ze kunstmatig een suboptimale vorm creëren die virulent genoeg is om een ernstige ziekte te veroorzaken, maar zich suboptimaal aan de menselijke cellen bindt, en het feit dat deze niet gecreëerd is met behulp van de ruggengraat van de bekende virus.
Hoe het ook zij, het feit blijft dat het in zekere zin vrijwel onschadelijk is virus genetische veranderingen heeft ondergaan om zichzelf in een tijdsbestek van 2 tot 18 jaar te transformeren in een licht virulente SARS/MERS, en uiteindelijk in een zeer besmettelijke en virulente vorm (SARS-CoV-20), lijkt ongebruikelijk. Een dergelijke drastische antigene drift, die overigens een continuüm daartussen heeft, zou hoogst onwaarschijnlijk zijn in een normaal verloop, in het laboratorium van Moeder Aarde, in zo'n korte tijdsduur. Zelfs als het waar zou zijn, wat nog verbijsterender is, is de druk van het milieu die tot een dergelijke selectie in de wereld zou hebben geleid. Evolutie?
***
Referenties:
- Padron-Regalado E. Vaccins voor SARS-CoV-2: lessen uit andere coronavirusstammen [online gepubliceerd voordat het gedrukt wordt, 2020 april 23]. Infecteer Dis Ther. 2020;9(2):1-20. doi: https://doi.org/10.1007/s40121-020-00300-x
- Liangsheng Z, Fu-ming S, Fei C, Zhenguo L. Oorsprong en evolutie van het nieuwe coronavirus van 2019, Clinical Infectious Diseases, Volume 71, uitgave 15, 1 augustus 2020, pagina's 882–883, DOI:https://doi.org/.1093/cid/ciaa112
- Morens DM, Breman JG, et al 2020. De oorsprong van COVID-19 en waarom het ertoe doet. De American Society of Tropical Medicine and Hygiene. Online beschikbaar: 22 juli 2020. DOI: https://doi.org/10.4269/ajtmh.20-0849
- York A. Novel coronavirus neemt vlucht van vleermuizen? Nat Rev Microbiol 18, 191 (2020). DOI:https://doi.org/10.1038/s41579-020-0336-9
- Andersen KG, Rambaut, A., Lipkin, WI et al. De proximale oorsprong van SARS-CoV-2. Nat Med 26, 450-452 (2020). DOI: https://doi.org/10.1038/s41591-020-0820-9.
***
