Wetenschappers hebben de eerste van een patiënt afkomstige stamcel ontwikkeld model van albinisme. Het model zal helpen bij het bestuderen van oogaandoeningen die verband houden met oculocutaan albinisme (OCA).
Stem cellen zijn niet gespecialiseerd. Ze kunnen geen specifieke functie in het lichaam vervullen, maar ze kunnen zich gedurende een lange tijd delen en vernieuwen en hebben het potentieel om zich te specialiseren en zich te ontwikkelen tot veel verschillende typen in het lichaam, zoals spiercellen, bloedcellen, hersencellen enz.
Stamcellen zijn in alle levensfasen in ons lichaam aanwezig embryo- naar volwassenheid. Embryonale stamcellen (ESC's) of foetaal stamcellen worden in het vroegste stadium gezien, terwijl volwassen stamcellen die als reparatiesysteem voor het lichaam dienen, op volwassen leeftijd worden gezien.
Stamcellen kunnen in vier worden gegroepeerd: embryonale stamcellen (ESC’s), volwassen stamcellen, kanker stamcellen (CSC's) en geïnduceerde pluripotente stamcellen (iPSC's). Embryonale stamcellen (ESC's) zijn afgeleid van innerlijke massacellen van het blastocyststadium van zoogdierembryo's die drie tot vijf dagen oud zijn. Ze kunnen zichzelf voor onbepaalde tijd vernieuwen en differentiëren in celtypen van alle drie de kiemlagen. Aan de andere kant dienen volwassen stamcellen als een reparatiesysteem om de celhomeostase in weefsels te behouden. Ze kunnen dode of beschadigde cellen vervangen, maar hebben een beperkt proliferatie- en differentiatiepotentieel in vergelijking met ESC's. Kankerstamcellen (CSC's) ontstaan uit normale stamcellen die genmutaties ondergaan. Ze initiëren tumoren die een grote kolonie of klonen vormen. Kankerstamcellen spelen een belangrijke rol bij kwaadaardige tumoren en het richten ervan zou een manier kunnen zijn om kanker te behandelen.
Geïnduceerde pluripotente stamcellen (iPSC's) zijn afgeleid van volwassen somatische cellen. Hun pluripotentie wordt kunstmatig opgewekt in het laboratorium door somatische cellen te herprogrammeren via genen en andere factoren. iPSC's zijn als embryonale stamcellen in proliferatie en differentiatie. De eerste iPSC is in 2006 door Yamanaka ontwikkeld op basis van fibroblasten van muizen. Sindsdien zijn er verschillende menselijke iPSC's ontwikkeld op basis van patiëntspecifieke monsters. Aangezien de genetica van de patiënt wordt weerspiegeld in de genetica van de iPSC's, worden deze geherprogrammeerde somatische cellen gebruikt om genetische ziekten te modelleren en hebben ze een revolutie teweeggebracht in de studie van menselijke genetische aandoeningen.
Een model is een dier of cellen die alle of enkele van de pathologische processen vertonen die bij een werkelijke ziekte worden waargenomen. De beschikbaarheid van een experimenteel model is belangrijk voor het begrijpen van de ontwikkeling van ziekten op cellulair en moleculair niveau, wat helpt bij het ontwikkelen van therapieën om te behandelen. Een model helpt bij het begrijpen hoe de ziekte zich ontwikkelt en bij het testen van mogelijke behandelmethoden. Men kan bijvoorbeeld met behulp van een model effectieve doelwitten voor geneesmiddelen identificeren of kleine moleculen screenen die de ernst kunnen verminderen en de progressie van de ziekte kunnen stoppen. Diermodellen worden al lang gebruikt, maar hebben verschillende nadelen. Verder zijn diermodellen ongeschikt voor genetische aandoeningen vanwege genetische verschillen. Nu worden menselijke stamcellen (embryonale en geïnduceerde pluripotente) steeds vaker gebruikt om menselijke ziekten te modelleren.
Ziektemodellering met behulp van menselijke iPSC's is al meerdere jaren met succes uitgevoerd voorwaarden zoals laterale sclerose, bloedaandoeningen, diabetes, de ziekte van Huntington, spinale musculaire atrofie enz. Er is een groot aantal menselijke iPSC-modellen van menselijke neurale ziekten, aangeboren hartziekten en andere genetische ziekten wanordes.
Het menselijk iPSC-model van albinisme was echter pas op 11 januari 2022 beschikbaar toen de wetenschappers van het National Eye Institute (NEI), dat deel uitmaakt van de National Institutes of Health (NIH), de ontwikkeling rapporteerden van een menselijk iPSC-gebaseerd in vitro-model voor oculocutaan albinisme (OCA)
Oculocutaan albinisme (OCA) is een genetische afwijking die de pigmentatie in de ogen, huid en haren aantasten. De patiënten lijden aan oogproblemen zoals verminderde best-gecorrigeerde gezichtsscherpte, verminderde oogpigmentatie, afwijkingen in de ontwikkeling van de fovea en/of abnormale kruising van oogzenuwvezels. Er wordt gedacht dat het verbeteren van de oogpigmentatie enkele van de gezichtsafwijkingen zou kunnen voorkomen of redden.
De onderzoekers ontwikkelden een in vitro model voor het bestuderen van pigmentatiedefecten in menselijk retinaal pigmentepitheel (RPE) en toonden aan dat de netvlies Pigmentepitheelweefsel dat in vitro van patiënten is verkregen, recapituleert de pigmentatiedefecten die worden gezien bij albinisme. Dit is zeer interessant gezien het feit dat diermodellen van albinisme ongeschikt zijn en er beperkte menselijke cellijnen zijn om melanogenese en pigmentatiedefecten te bestuderen. De van de patiënt afkomstige OCA1A- en OCA2-iPSC's die in dit onderzoek zijn ontwikkeld, kunnen een hernieuwbare en reproduceerbare bron van cellen zijn voor de productie van doelcel- en/of weefseltypen. In vitro afgeleide OCA-weefsels en OCA-iRPE zullen een dieper begrip mogelijk maken van hoe melaninevorming plaatsvindt en moleculen identificeren die betrokken zijn bij pigmentatiedefecten, en verder onderzoek doen naar moleculaire en/of fysiologische verschillen.
Dit is een zeer belangrijke stap voorwaarts in de richting van het doel van de behandeling van aan oculocutaan albinisme (OCA) gerelateerde aandoeningen.
***
Referenties:
- Avior, Y., Sagi, I. & Benvenisty, N. Pluripotente stamcellen bij ziektemodellering en medicijnontdekking. Nat Rev Mol Cell Biol 17, 170-182 (2016). https://doi.org/10.1038/nrm.2015.27
- Chamberlain S., 2016. Ziektemodellering met menselijke iPSC's. Human Molecular Genetics, Volume 25, Issue R2, 1 oktober 2016, pagina's R173-R181, https://doi.org/10.1093/hmg/ddw209
- Bai X., 2020. Op stamcellen gebaseerde ziektemodellering en celtherapie. Cellen 2020, 9(10), 2193; https://doi.org/10.3390/cells9102193
- George A., c.s. 2022. In vitro ziektemodellering van oculocutaan albinisme type I en II met behulp van door mensen geïnduceerd pluripotent stamcel-afgeleid retinaal pigmentepitheel (2022). Stamcelrapporten. Deel 17, uitgave 1, P173-186, 11 januari 2022 DOI: https://doi.org/10.1016/j.stemcr.2021.11.016
***