Varianten van het coronavirus: wat we tot nu toe weten

Coronavirussen zijn RNA-virussen die behoren tot de familie van de coronaviridae. Deze virussen vertonen opmerkelijk hoge foutenpercentages tijdens replicatie vanwege een gebrek aan proeflezende nuclease-activiteit van hun polymerasen. In andere organismen worden de replicatiefouten gecorrigeerd, maar de coronavirussen missen dit vermogen. Dientengevolge blijven replicatiefouten in coronavirussen ongecorrigeerd en accumuleren die op hun beurt als bron van variatie en aanpassing in deze virussen. Het is dus altijd vanzelfsprekend geweest dat de coronavirussen met extreem hoge snelheden een mutatie in hun genomen ondergaan; hoe meer overdracht, er gebeuren meer replicatiefouten en dus meer mutaties in het genoom, wat leidt tot meer varianten. 

Het is duidelijk dat het overstappen op nieuwe varianten niet nieuw is voor coronavirussen. Menselijke coronavirussen hebben in de recente geschiedenis mutaties tot nieuwe vormen opgebouwd. Er waren verschillende varianten die verantwoordelijk waren voor verschillende epidemieën sinds 1966, toen de eerste aflevering werd opgenomen.  

De SARS-CoV was de eerste dodelijke variant die in 2002 een coronavirusepidemie veroorzaakte in de provincie Guangdong in China. MERS-CoV was de volgende belangrijke variant die in 2012 een epidemie veroorzaakte in Saoedi-Arabië.  

Het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2, de variant die verantwoordelijk is voor de huidige COVID-19-pandemie die begon in december 2019 in Wuhan, China en zich vervolgens wereldwijd verspreidde om de eerste coronaviruspandemie in de menselijke geschiedenis te worden, heeft voortdurend verdere aanpassingen ondergaan die zich opstapelen van mutaties in verschillende geografische regio's die aanleiding geven tot verschillende subvarianten. Deze subvarianten hebben kleine verschillen in hun genoom en de spike-eiwitten en vertonen verschillen in hun transmissiesnelheid, virulentie en immuun-ontsnappingsinfectiviteit.  

Op basis van de dreiging die deze subvarianten vormen, zijn ze gegroepeerd in drie categorieën: varianten van zorg (VOC), varianten van belang of varianten in onderzoek (VOI) en varianten die worden gecontroleerd. Deze groepering van subvarianten is gebaseerd op bewijzen met betrekking tot overdraagbaarheid, immuniteit en ernst van infectie.    

1. Varianten van zorg (VOC) 

De varianten van zorg (VOC) hebben een duidelijk verband met de toename van de overdraagbaarheid of virulentie of afname van de effectiviteit van volksgezondheidsmaatregelen, zoals de effectiviteit van vaccins die momenteel in gebruik zijn. 

2. Interessante varianten of varianten in onderzoek (VOI) 

Van de interessante varianten of varianten die worden onderzocht (VOI) is bekend dat ze genetische veranderingen hebben die de overdraagbaarheid, virulentie of effectiviteit van volksgezondheidsmaatregelen kunnen beïnvloeden en waarvan is vastgesteld dat ze aanzienlijke overdracht door de gemeenschap veroorzaken.

3. Varianten onder toezicht  

Varianten die worden gecontroleerd, worden gedetecteerd als signalen en er zijn aanwijzingen dat ze eigenschappen kunnen hebben die vergelijkbaar zijn met een VOS, maar het bewijs kan zwak zijn. Daarom worden deze varianten voortdurend gecontroleerd op eventuele wijzigingen.  

Deze groepering is dynamisch, wat betekent dat de subvarianten uit één groep kunnen worden verwijderd of in elke groep kunnen worden opgenomen, afhankelijk van de verandering in de beoordeling van bedreigingen in termen van overdraagbaarheid, immuniteit en ernst van de infectie.  

Ironisch genoeg lijkt de evolutie van SAR-CoV-2 momenteel een continu proces te zijn. Gezien de aard van dit virus, zolang er overdracht tussen mensen is, zullen er replicatiefouten en mutaties zijn. Sommige mutanten of varianten kunnen de selectiedruk overwinnen om besmettelijker en virulenter te worden of ontsnappen aan een immuunrespons om het vaccin minder effectief te maken. Mogelijk worden er op termijn nog veel meer varianten gedetecteerd in de regio's met een hogere transmissie. Het minimaliseren van transmissie en constante monitoring zijn de sleutel tot inperkingsstrategieën.  

***

Bronnen:  

1. Prasad U., 2021. Nieuwe stammen van SARS-CoV-2 (het virus dat verantwoordelijk is voor COVID-19): zou de benadering van 'neutraliserende antilichamen' een antwoord kunnen zijn op snelle mutatie? Wetenschappelijk Europees. Geplaatst op 23 december 2020. Online beschikbaar op: https://www.scientificeuropean.co.uk/medicine/new-strains-of-sars-cov-2-the-virus-responsible-for-covid-19-could-neutralising-antibodies-approach-be-answer-to-rapid-mutation/  

2. WHO, 2021. SARS-CoV-2-varianten volgen. Online verkrijgbaar bij https://www.who.int/en/activities/tracking-SARS-CoV-2-variants/ 

3. ECDPC 2021. SARS-CoV-2 varianten van zorg vanaf 8 juli 2021. Online beschikbaar op https://www.ecdc.europa.eu/en/covid-19/variants-concern 

***